سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي
عنوان دستاورد:خربزه ارقام خاتونی 93
نام موسسه: اصلاح و تهيه نهال و بذر
نام واحد همكار: مركز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی
شرح چكيده:
برای دستیابی به ارقام جدید خربزه خاتونی 93 تعداد چهار فقره پروژه تحقيقاتي از سال 1377 تا 1391 طي مدت 15 سال اجرا شد. در اولين مرحله صفات مختلف و سازگاري جمعیت هاي خربزه استان درمناطق مختلف در سالهاي 1377 الي 1380 به مدت چهار سال در شهرستان هاي مشهد، تربت جام و بيرجند مورد ارزیابی قرار گرفتند.
اهداف اصلي از اجراي اين پروژه ها کاهش فراوانی صفات نامطلوب و یا به عبارت دیگر افزایش فراوانی خصوصيات مطلوب مانند تعداد ميوه در بوته، وزن ميوه، درصد قند(درصد مواد جامد محلول)، شبکه بندي، رنگ ميوه و بازارپسندي، همرسي محصول، زودرسي و يکنواختي محصول به وسیله گزینش بوته های مطلوب بود. روش اصلاحي مورد استفاده روش گزينش توده اي بود. مزرعه به روش گاردنر شبكه بندي شد.
با رسيدن ميوه ها در سال اول10 درصد بوته هاي مطلوب از هر كرت انتخاب و ميوه هاي انتخابي جداگانه بذر‌گيري و شماره گذاري شدند. در سال دوم نيمي از بذر هر كدام از شماره ها در انبار نگهداري و نيمي ديگر در يك رديف به طول 20 متر كشت شدند تا علاوه بر بررسي صفات، با يكديگر مقايسه شوند. پس از انتخاب شماره‌هاي برتردر پايان سال دوم ، بذرآنها از انبار خارج و مخلوط تا در سال بعد کشت شوند.
در سال سوم بذر آنها کشت شد و با توجه به اينکه جمعیت به دست آمده از خلوص یکنواختی خوبی برخوردار نبود، يک دوره 3 ساله ديگرکار اصلاحي همانند دور اول تکرار شد. درپايان سال سوم دوره دوم (سال پنجم) جمعیت پیشرفته با جمعیت اوليه با استفاده از آزمون t مقايسه شد. در پايان دو دوره گزینش، جمعیت پیشرفته از درصد بالاي صفات مطلوب برخوردار بود. نتايج حاصله نشان داد که برنامه اصلاحي باعث بهبود بسياري از صفات کمي و کيفي جمعيت‌های اوليه شد. جمعیت‌های به دست آمده از اين مرحله به عنوان جمعيت های اصلاح شده که یکنواختی و برتری آن در رابطه با صفات فوق مشخص بود، تکثير و هسته بذري مادری آنها تهيه شد .
در مرحله آخر از برنامه اصلاحي و در سال 1391 ، طي مدت دو سال پروژه تحقيقي - ترويجي بررسي و مقايسه جمعیت های پیشرفته خاتونی با جمعیت بومی (شاهد) در دو منطقه گناباد و تربت جام اجرا شد. نتايج نشان داد که جمعيت پيشرفته خربزه خاتونی 93 از لحاظ وزن ميوه ،تعداد میوه در بوته و درصد قندبالاتر از رقم شاهد قرار گرفت . پس از اثبات برتری آن درآزمایشات تحقیقی و ترویجی در سال 1391 با میانگین عملکرد 27 تن نسبت به جمعیت محلی با عملکرد 20 تن در هکتار انتخاب شد.
تشريح خلاصه مزايا و اثر بخشي دستاورد:
خربزه خاتونی 93 نیز با وزن میوه (66/46 درصد)،تعداد میوه در بوته(45/45 درصد) و درصد قند(33/8 درصد) نسبت به شاهد برتري داشت. با توجه به افزايش توليد معادل 7 تن در هكتار رقم جديد نسبت به رقم شاهد و برمبناي هر كيلوگرم 7000ريال قيمت افزايش درآمدي معادل 49000000 ريال نصيب كشاورزان خواهد شد.