رئیس بخش تحقیقات منابع طبیعی و آبخیزداری مرکز تحقیقات خراسان شمالی:

همكاری مشترك ایران و تركمنستان؛كاهش پدیده گردو غبار در شمال شرق كشور

رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری خراسان شمالی د رمصاحبه با عصر اترک گفت: با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از غبار وارده به خراسان شمالی منشاء خارج استانی دارد برای کاهش این غبار باید همکاری مشترک با کشور ترکمنستان انجام داد.

به گزارش روابط عمومی سازمان تات، به نقل از عصراترک، استان خراسان شمالی طی حدود شش ماه گذشته (از ابتدای فروردین ماه تا ۲۶ شهریور ماه) ۲۳ روز هوای پاک، ۱۳۹ روز هوای سالم و قابل قبول، ۱۳ روز هوای سالم برای گروه‌های حساس و چهار روز هوای ناسالم برای تمامی گروه‌ها و دو روز هوای خطرناک که شاخص آلودگی این دو روز به بیش از ۵۰۰ رسید را تجربه کرد، درحالیکه این استان تا همین چند سال اخیر به آسمان آفتابی و هوای سالم خود می‌بالید.

اهالی خراسان شمالی که هیچگاه تصور نمی‌کردند حتی روزی نمای آسمان آفتابی خراسان شمالی کِدر شود، طی روزهای ۲۰ و ۲۱ شهریور ماه امسال با شاخص بیش از ۵۰۰ آلودگی هوا مواجه شدند و ماندگاری هوای آلوده در آسمان را به مدت چند روز پشت سر گذاشتند.

هرچند که اتفاق ماندگاری هوای آلوده در آسمان خراسان شمالی بویژه در مرکز استان سرانجام همه را متوجه کرد خراسان شمالی با شتاب، درگیر یک بلای طبیعی دیگری شده است اما نکته قابل تامل این است آیا دستگاه‌های مجری نیز متوجه این مسئله شدند که صدا پای این بلای طبیعی سال‌ها قبل توسط برخی از کارشناسان به گوش رسید.

آن هنگامیکه کارشناسان استان در زمینه کم بارشی‌ها، تداوم خشکسالی‌ها، اهمیت تقویت پوشش گیاهی در مناطق مختلف استان، عمل به کاهش جمعیت دامی و متمرکز شدن بر دامپروری صنعتی، اجرای الگوی کشت در زمین‌های کشاورزی، پیشرفت در اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری، ایجاد کمربند سبز در ورودی دالان‌های بادی، اختصاص اعتبارات لازم برای انجام مطالعات و تامین دستگاه‌های سنجش مورد نیاز و… همچنین از سال گذشته نیز درباره انجام تعامل و عقد تفاهم نامه با کشور ترکمنستان به منظور اجرای اقدامات مشترک برای مدیریت و کنترل عوامل تولید گرد و غبار در این منطقه آسیایی را مطرح می‌کردند، اما شاید اصلا تصور نمی‌شد پیامدهایی که ناشی از غفلت از این راهکارها مطرح کرده بودند، اینقدر سریع استان را گرفتار این بلای طبیعی کند.
با این وجود، هنوز هم جای امیدی هست که فعلا با تجربه سه روز هوای آلوده با وضعیت خطرناک که در نیمه نخست امسال در استان تجربه شد، تلاش شود تعداد این روزها بیشتر نشوند و در این راستا، باید هر چه سریعتر به مطالعات انجام شده و راهکارهای ارائه شده، رجوع و برای جذب اعتبارات بیشتر برای استان اقدام و تلاش کرد.

در همین راستا، پایگاه خبری عصراترک با سید جواد میری سلیمان، رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی گفتگویی تحلیلی درباره علل گرفتار شدن استان خراسان شمالی به بحران آلودگی هوا و راهکارهای برون رفت از آن را انجام داده که در این مصاحبه تفصیلی می‌خوانید.

سید جواد میری سلیمان، رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در این باره اظهار کرد: در گذشته نه چندان دور، استان خراسان شمالی هوای تمیز و سالمی داشت، گرمای چندانی را در فصل گرما متحمل نمی‌شد، شرجی شدن هوا را تجربه نکرده بود و این در حالی است که طی چند سال اخیر وضعیت هوای استان بسیار تغییر کرده و استان گرفتار طوفان‌های گرد و غبار شده است.
میری سلیمان با بیان اینکه مبتنی بر مطالعات انجام شده منشاء ۷۰ درصد از بروز تولید گرد و غبار در استان از خارج از استان و منشاء۳۰ درصد دیگر از بروز تولید گرد و غبار در استان در داخل استان است، عنوان کرد: البته نباید سهم تغییر اقلیم که حاصل عملکرد انسانی است را فراموش کنیم.

وی گفت: طی چند سال اخیر، مناطق مختلف استان خراسان شمالی متاثر از کم بارشی‌های هرساله دچار خشکسالی متوسط، شدید و خیلی شدید شده‌اند.

رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی افزود: این وضعیت موجب شده است که در استان ساختارهای خاک ضعیف شوند و با وزش کوچکترین باد، خاک از زمین برداشت شود.

وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر استان به وضعیتی دچار شده است که با وزش باد معمولی تا ۱۰ متر بر ثانیه نیز در مناطق مستعد برداشت خاک، طوفان خاک ایجاد می‌شود.

علاوه بر این، این محقق در ادامه بیان کرد: هرچند که البته تخریب مراتع، بوته کنی از مراتع، استفاده نامناسب از زمین‌های کشاورزی، رهاکردن زمین‌های کشاورزی کم بازده، فعالیت سنگ شکن‌ها، فعالیت صنایع غبارزا نیز موجب شده‌اند که تعداد روزهای هوای ناسالم استان بیشتر شوند.

خراسان شمالی گرفتار در دالان غبار ترکمنستان
با این وجود، رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی اظهار کرد: هرچند که عوامل یاد شده از جمله علل مهم در ایجاد آلودگی هوای استان هستند، اما تجربه ماندگاری گرد و غبار طی چند روز اخیر در آسمان خراسان شمالی به ویژه در شهر بجنورد که در وضعیت کاسه‌ای قرار دارد، گویای این بود که این مسئله منشاء خارج استانی دارد.  

میری سلیمان گفت: نوع غبار موجود در هوا شامل ریزدانه بودن خاک در هوا بود.

وی افزود: این نوع غبار بیانگر آن بود که غبارها از مسافت دورتری به استان آمده‌اند.

این محقق تصریح کرد: درصورتیکه به نقشه‌های تهیه شده یک هفته اخیر از جهت وزش باد در استان رجوع کنیم، متوجه خواهیم شد که این گرد و غبار از کشور ترکمنستان به خراسان شمالی آمده است.
وی خاطرنشان کرد: تصاویر ماهواره‌ای مطالعه شده گویای آن است که دریاچه آرال واقع در مرز میان کشورهای ازبکستان و ترکمنستان دچار خشک شدگی شدیدی شده که این دریاچه محل رسوبات ریزدانه بیابان قره قوم در کشور ترکمنستان است.

رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی افزود: وزش باد نیز گرد و غبار را از این بیابان به مناطق در مسیر خود از جمله استان خراسان شمالی وارد می‌کند.
اثرپذیری خراسان شمالی از گردو غبار ۳ استان همجوار
رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در ادامه با تاکید بر این نکته که نباید سهم عمده بیابان قره قوم ترکمنستان را در زمینه تولید گرد و غبار استان از جمله طی چند روز اخیر که در وضعیت ماندگاری قرار داشت را فراموش کنیم، در عین حال، عنوان کرد: نباید از استان‌های همجوار شامل استان‌های گلستان، سمنان و خراسان رضوی نیز غافل شد.

میری سلیمان گفت: به علت کم بارشی‌های مستمر طی چند سال اخیر، دریاچه‌های استان گلستان نتوانستند حق آبه‌های لازم زیست محیطی خود را دریافت کنند و به محل تولید گرد و غبار تبدیل شده و استان خراسان شمالی را نیز تحت تاثیر قرار داده‌اند.

وی همچنین یادآور شد: مناطق جنوب استان نیز همواره متاثر از تولید گرد و غبار از نوار شرقی استان سمنان هم مرز با خراسان شمالی و کویر سبزوار در استان خراسان رضوی هم مرز با خراسان شمالی هستند.

در عین حال، رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی به وضعیت کاسه‌ای بودن شهر بجنورد (مرکز خراسان شمالی) نیز اشاره کرد و گفت: هنگامیکه استان متاثر از آلودگی گرد و غبار در هوا می‌شود، وضعیت کاسه‌ای بودن شهر بجنورد مدت ماندگاری هوای آلوده در آسمان این شهر را بیشتر می‌کند و این هوای آلوده دیرتر از آسمان شهر بجنورد خارج می‌شود.
رجوع به راهکارهای مطالعه شده
رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی در بخش دیگری از سخن خود درباره راهکارهای عبور از این بحران در آسمان خراسان شمالی اظهار کرد: هرچند که استان خراسان شمالی و یا کشور ایران در زمینه بهبود وضعیت اقلیمی نمی‌توانند به تنهایی کاری بکنند، با این وجود، می‌توان بر روی بهبود ساختارهای درون استانی متمرکز شد.

میری سلیمان گفت: در استان خراسان شمالی باید حفظ پوشش گیاهی مراتع به ویژه در مناطق جنوب استان و حفظ منابع آبی موجود جدی گرفته شوند و مبتنی بر برنامه‌های تهیه شده، اقدامات اجرایی لازم بابت آنها انجام شوند.

وی همچنین با بیان اینکه پروانه‌های چرای دام باید مبتنی بر ظرفیت پوشش گیاهی مراتع انجام شوند، خواستار شد: مطالعات درباره صدور پروانه‌های چرای دام در مراتع باید به روزرسانی شوند.

این محقق در ادامه گفت: در مناطقی که ساختارهای خاک بسیار ضعیف شده و رو به زوال رفته‌اند باید برنامه قرق در این مناطق اجرایی شوند.

افزون بر این، وی عنوان کرد: در بخش کشاورزی نیز برنامه الگوی کشت مبتنی بر بکارگیری روش‌های علمی کاشت-داشت-برداشت همچنین کاشت محصولات متناسب با اقلیم منطقه باید اجرایی شوند.

رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی افزود: در این زمینه باید کشاورزان را نیز آموزش داد.

وی خاطرنشان کرد: تولید در دیمزارهایی با درجات متوسط و خوب باید مبتنی بر کاشت گیاهان دارویی و نه کاشت محصولات زراعی انجام شود.
افزون بر این، میری سلیمان بیان کرد: در دیمزارهای کم بازده نباید کشت محصولات زراعی انجام شود بلکه این سطوح باید به وضعیت مرتعی خود بازگردادنده شوند.
لزوم همکاری مشترک با ترکمنستان برای کنترل گرد و غبار منطقه
علاوه بر این، رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی ومنابع طبیعی خراسان شمالی در ادامه به کشور ترکمنستان نیز اشاره و اعلام کرد: باید طی تعامل با کشورهای همجوار از جمله ترکمنستان نسبت به عقد تفاهم نامه‌های دو جانبه در زمینه‌های انجام مطالعات درباره تولید گرد و غبار، ایجاد کمربند سبز، حفظ منابع آبی، حفظ پوشش گیاهی اقدام شود.

میری سلیمان همچنین افزود: باید در ورودی دالان باد کشور ترکمنستان به خراسان شمالی سیستم‌ها و دستگاه‌های سنجش فرسایش بادی و سنجش رسوب مستقر شوند که بتوان مبتنی بر اطلاعات این دستگاه‌ها پیش بینی و برنامه ریزی کرد.

وی در خاتمه خواستار شد: دولت اعتبارات لازم برای تامین زیرساخت‌های مطالعاتی و تامین دستگاه‌های سنجش را به خراسان شمالی اختصاص دهد.
رئیس بخش تحقیقات جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان شمالی تاکید کرد: درصورتیکه از وضعیت موجود غفلت شود و اقداماتی موثر انجام نشود، در آینده نزدیک خراسان شمالی نیز به وضعیت آلودگی هوا در استان سیستان و بلوچستان دچار خواهد شد.