کشاورزی استان

سیمای کشاورزی و دامپروری استان آذربایجان شرقی

وضعیت کشاورزی در آذربایجان شرقی

شرایط آب و هوایی، ویژگیهای خاک و موقعیت جغرافیایی منطقه، استان را به منطقه ای مناسب و مستعد برای کشاورزی تبدیل کرده است. در این سرزمین زیبا، محصولات مختلف باغی، زراعی، سبزی و صیفی و حبوبات به دست می آید که ضمن تأمین مصرف داخلی به خارج از منطقه و کشور هم صادر می شود. این استان با وجود خاک متنوع و حاصل خیز، منابع طبیعی وسیع در زمینه فعالیت های بخش کشاورزی یکی از مراکز عمده کشاورزی کشور به حساب می آید. موقعیت مکانی و ویژگی های ژئومورفولوژیکی آن، امکان ایجاد یک قطب قوی در زمینه کشاورزی، منابع طبیعی و دام را فراهم آورده است. از طرفی جلگه های حاصلخیز در استان تنوع آب و هوایی، حوضه های دریاچه ارومیه، رود بزرگ ارس، قزل اوزن و ... سبب پیدایش مراکز تجمع فعالیتهای متعدد کشاورزی شده که امکان پرورش و کشت محصولات مختلف کشاورزی در آن فراهم است.

وسعت اراضی کشاورزی استان حدود 1.22 میلیون هکتار برآورد می گردد که معادل 26 درصد وسعت استان و حدود 5.5 درصد اراضی قابل کشت کشور را شامل می شود. سطح مراتع استان حدود 2.4 میلیون هکتار می باشد که حدود 51 درصد وسعت استان را به خود اختصاص داده است که 24 درصد آن از نوع درجه یک و 55 درصد آن از نوع درجه 2 و بقیه مراتع درجه 3 است. مساحت مناطق جنگلی استان قریب 188 هزار هکتار با گونه های متنوع و دارای ارزش ژنتیکی خاص می باشد که 57 درصد آن جزو جنگل های نیمه مرطوب ارسباران، 39 درصد جزو جنگل های نیمه خشک و 4 درصد جزو جنگل های مرطوب کشور است.

وسعت اراضی آبی و دیم استان به ترتیب 412.292 و 808.885 هکتار و مجموعاً 1.221.177 هکتار است. مجموع تولیدات کشاورزی استان در سال زراعی 87 - 86 حدود 4.193 میلیون تن بوده است که از این مقدار 2.342 میلیون تن محصولات زراعی، 822 هزار تن محصولات باغی، 1.028 میلیون تن محصولات دامی و 3.031 هزار تن محصولاتی شیلاتی می باشد. میزان صادرات محصولات کشاورزی استان در سال 1387 معادل 46 هزار تن به ارزش 68.622 هزار دلار بوده است.

رتبه و جایگاه کشاورزی استان در کشور

استان آذربایجان شرقی بر اساس 5 شاخص (مدل تاکسونومی) مقایسه ای بخش کشاورزی ایران در رتبه هفتم کشاورزی جای گرفته است. وضعیت رتبه ای کشاورزی استان در برخی موارد به شرح زیر است:

از نظر سطح کشاورزی در کشور در رتبه چهارم و از نظر سطح زیرکشت اراضی و سطح باغات رتبه پنجم، را در میان سایر استا نها داراست.
استان در تولید برخی محصولات کشاورزی دارای مزیت نسبی در سطح کشور می باشد. چنان چه در تولید پیاز، زردآلو و یونجه دارای رتبه اول، در تولید سیب درختی، بادام و عسل دارای رتبه دوم و در تولید تخم مرغ دارای رتبه سوم کشوری است.
تعداد بهره برداران کشاورزی آذربایجان شرقی بالغ بر 240 هزار نفر می باشد که 5.6 درصد از کل بهره برداران کشور بوده و از این نظر دارای رتبه ششم کشور است.
سهم استان از تولید ناخالص داخلی کشور 3.51 درصد می باشد. تولید ناخالص داخلی بخش کشاورزی آذربایجان شرقی 4.97 درصد از کل محصول ناخالص داخلی کشور را تشکیل داده است.
سهم ارزش افزوده بخش کشاورزی استان از همین بخش در کشور 4.97 است. سهم ارزش افزوده بخش کشاورزی استان از کل ارزش افزوده استان (تولید ناخالص داخلی استان) 12.8 درصد می باشد.
سهم همین بخش در تولید ناخالص داخلی کشور بدون نفت و گاز حدود 11.4 درصد بوده است.
سهم جمعیت شاغل استان در بخش کشاورزی در سال 86 حدود 19.4 درصد و در کشور 19.5 درصد بوده است.

وضعیت دامپروری و آبزیان استان

استان آذربایجان شرقی به سبب داشتن مراتع بالنسبه غنی، یکی از مهم ترین مراکز دامداری کشورمحسوب می شود. همچنین وجود منابع آب نسبتاً خوب و دائمی در نقاط مختلف استان با شرایط اقلیمی متفاوت، امکان توسعه فعالیت شیلات را در استان فراهم آورده است،

مزیت های نسبی استان در بخش کشاورزی

بررسی مزیت نسبی استان در زیربخش کشاورزی نشان می دهد زیربخش های زراعت و باغ داری و دام داری و مرغ داری، پرورش زنبور عسل و شکار با داشتن ضریب مکانی ارزش افزوده بالاتر از یک دارای مزیت نسبی بوده و زیربخش جنگل داری و ماهی گیری در استان فاقد مزیت نسبی بوده است. اندازه گیری برخی محصولات کشاورزی (باغی و زراعی) به روش RCA و DRC اندازه گیری مزیت های نسبی محصولات کشاورزی (توان صادراتی و هزینه ای) بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام گرفته در دو بخش (زراعت و باغبانی) با توجه به شاخص های اندازه گیری مزیت نسبی در دو بخش زراعت و باغبانی، استان آذربایجان شرقی در تولید برخی
محصولات دارای دو مزیت نسبی (RCA) و مزیت نسبی هزینه ای (DRC) می باشد.

بسیاری از محصولات زراعی و باغی تولیدی از توان بالای صادراتی برخوردارند که خوشبختانه این محصولات در آذربایجان شرقی در مقیاس بالا تولید می شوند. براساس RCA محاسبه شده در بین محصولات زراعی و باغی، پیاز، سماق، زالزالک، زردآلو و سنجد در مقایسه با سایر محصولات از توان صادراتی بسیار بالایی برخودار هستند.

مزیت های سرمایه گذاری در بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی استان

•منابع طبیعی، اقلیم مستعد و خاک نسبتاً حاصل خیز کشاورزی.
•موقعیت ویژه ژئواکونومیک و قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و محل اتصال خاورمیانه  آسیا و اروپا.
•زیرساخت های توسعه یافته در حوزه های مخابرات، برق، جاده، راه آهن، فرودگاه و ...
•بازار گسترده داخلی با جمعیت 74 میلیون نفری و دسترسی سریع به کشورهای منطقه با جمعیت 300
میلیون نفری
•وجود نیروی انسانی آموزش دیده، کارآ و با صرفه اقتصادی
•هزینه های پایین تولید و خدمات عمومی: شامل نهاده ها، مواد اولیه، انرژی، حمل و نقل، ارتباطات، دستمزد و ...
•وجود دانشگاه ها و مرکز آموزشی تحقیقاتی و مهندسی کشاورزی به عنوان تأمین کننده نیروی متخصص این بخش
•احداث سدهای بزرگ و کوچک و سیل بندها در مسیر آب های روان و رودخانه ها و اجرای روش های نوین آبیاری در اراضی پایاب سدهای استان، احداث شبکه های فرعی، طرح های آبیاری تحت فشار و تجهیز و نوسازی مزارع
•وجود بستر مناسب جهت ایجاد کشت و صنعت در پایاب سدها به دلیل وسعت اراضی قابل کشت و تنوع اقلیم
•وجود مراکز بزرگ تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی، مرکز بیولوژی شمال غرب کشور و مرکز تولید انواع واکسن‌های دامی در استان
•وجود سیلوها و سردخانه ها برای نگه داری بلندمدت محصولات کشاورزی.