نخستین کنگره ملی فنی و مهندسی کشاورزی از روز سه‌شنبه 25 بهمن ماه جاری با محوریت «ابعاد بهره‌وری آب در بخش‌های مختلف کشاورزی» به مدت دو روز در سالن همایش‌های موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کشور مستقر در کرج برگزار شد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت جهاد کشاورزی ، دکتر خیام نکویی ، معاون وزیر و رئیس سازمان تات  طی سخنانی در این همایش اظهار داشت : اجرای طرح الگوی کشت یکی از مهمترین برنامه‌ها برای بهره‌وری اصولی از آب کشاورزی است. وی افزود : میزان مصرف آب کشاورزی کشور در دهه‌های گذشته، ۹۶ میلیارد متر مکعب در سال بود که اکنون به ۷۲ میلیارد متر مکعب رسیده است.

خیام نکویی با بیان این که محدودیت منابع آبی بزرگترین چالش در حوزه کشاورزی و شرب کشور است، گفت: طبق برنامه‌ریزی‌های در تلاش هستیم تا سالانه سه میلیارد مترمکعب مصرف آب کشاورزی را کاهش دهیم و در یک برنامه چهار ساله میزان مصرف آب کشاورزی را به ۶۰ میلیارد مترمکعب در سال کاهش دهیم ، با توجه به کثرت جمعیت شاهد افزایش تقاضا برای غذا و تامین امنیت غذایی پایدار هستیم که باید سالانه ۲۰ میلیون تن بر تولید محصولات کشاورزی کشور بیفزاییم.

رییس سازمان تات با اشاره به وجود موانع اصلی در بهره‌وری اصولی از آب اظهار کرد: اجرای طرح الگوی کشت یکی از مهمترین برنامه‌ها برای بهره‌وری اصولی از آب کشاورزی است.وی اولویت‌های سرمایه‌گذاری بهره‌وری آب و طرح‌های آبیاری را از جمله انتظارات از کنگره ملی فنی و مهندسی کشاورزی دانست و اظهار کرد: عناصر موثر در برنامه‌های کلان پژوهشی برای رفع نیازها شناسایی شده و راهکارهای بهره‌وری از آب کشاورزی ارائه شده است.

نامبرده تصریح نمود : از دستاوردهای کنگره‌های علمی ارایه برنامه به مسوولان اجرایی کشور در حوزه آب و اتخاذ سیاست‌های اصلاحی در این بخش است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی بر بهره‌وری بیشتر از منابع آبی موجود و بارندگی‌ها تاکید کرد و گفت: از آنجایی که کشورمان در معرض چالش‌هایی همچون گرد و غبار و ریزگردها هستیم، یکی از بهترین شرایط موجود که قابلیت کشت یک میلیارد نهال را مهیا می‌کند، همین استفاده از ظرفیت‌های موجود بارش‌ها و بارندگی‌های اخیر است که به عنوان یکی از ظرفیت‌هایی بود که می‌توانستیم استفاده کنیم.

وی گفت: صرفه‌جویی و مدیریت منابع آبی مهمترین نیاز کنونی کشور برای برون‌رفت از چالش کم‌آبی است که به امنیت غذایی پایدار کمک می‌کند ، ضمن آن که بهره‌گیری از فناوری در استفاده از  منابع آبی نیز بسیار ضروری است.

رییس سازمان تات بر استفاده مناسب از منابع و الگوهای تولید تاکید کرد و گفت: یکی از مهمترین مباحثی که در این کنگره باید پرداخته شود حل چالش‌های پیش رو در استفاده مناسب از منابع تولید است و از طرفی ما باید کارگروهی در بحث آب مجازی داشته باشیم که چه میزانی صادر یا وارد می‌کنیم و یک تراز کاملا معنی‌داری از آن داشته باشیم، امروز کشورها روی بحث آب مجازی سیاست‌های بسیار دقیقی را اتخاذ می‌کنند و باید تکلیف خود را در بخش کشاورزی با توجه به اینکه به امنیت غذایی پایدار می‌خواهیم دست یابیم و الگوی کشت را پیاده کنیم باید تکلیف آب مجازی را روشن کنیم.

خیام‌نکویی اضافه کرد: در طرح الگوی کشت سه برنامه برای این میزان تولید با استفاده از محوریت بهره‌وری آب پیش‌بینی شده است و  در بحث الگوی کشت هرگونه افزایش سطح زیر کشت آبی ممنوع است ، ضمن این که در این طرح چهار دهم درصد سطح زیر کشت آبی کاهش یافته است و تمرکز روی دیمزارها رفته است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی در سازمان تات، به معرفی و گسترش محصولات کم‌آب‌بر متناسب با مزیت‌های منطقه‌ای و اقلیمی نیز اشاره کرد و گفت: بسیاری از گونه‌های بومی کشور با آب بسیار کمی می‌توانند علوفه مورد نیاز را تامین کنند که شامل گونه‌هایی مثل ارزن، سورگوم و خانواده گراس‌ها هستند که باید جایگزین علوفه پرآب‌بر شوند.

حسین دهقانی سانیج ، رئیس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی در آیین افتتاح نخستین کنگره ملی فنی و مهندسی کشاورزی با بیان این که در طول برگزاری کنگره ۱۷ نشست علمی برنامه‌ریزی شده است، گفت: این نشست‌ها شامل پایش و بررسی اثربخشی تکنیک‌های به‌زراعی و به‌نژادی برای کاهش آبیاری در حوضه آبریز دریاچه ارومیه، راهکارهای افزایش بهره‌وری آب در اراضی شالیزاری با تاکید بر کشت مستقیم در بستر خشک و جایگاه مطالعات اجتماعی، ترویج و آموزش کشاورزی در بهبود بهره وری آب کشاورزی است.

وی فناوری‌های مرتبط با هوشمندسازی کشاورزی، اثرگذار بر بهره‌وری آب، ارتقای بهره‌وری آب با کشاورزی حفاظتی، کاهش تلفات ضایعات و زائدات محصولات کشاورزی، بررسی پدیده اثر بازگشتی در اقدامات منتهی به صرفه‌جویی آب در مزرعه و ملاحظات لازم در کنترل آن، آب مصرفی و کاربردی در کشاورزی، سیستم‌های تولیدی دام، طیور، شیلات و آبزیان، جایگاه کشت در محیط‌های کنترل شده در کشاورزی کشور و استفاده از پساب‌ها و آب‌های نامتعارف در کشاورزی را از دیگر موضوعات مقالات عنوان کرد.

این مقام مسوول قطعه قطعه شدن و تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی را یکی از مشکلات تهدید کننده بخش کشاورزی دانست و بر رفع این مشکل برای دستیابی به بهره‌وری و تولید بیشتر تاکید کرد.

رئیس موسسه تحقیقات فنی مهندسی کشاورزی افزود : موضوع بهره‌وری و کارآرایی مصرف بهینه آب از سال‌ها پیش در مقالات جهانی به آن پرداخته شد و  از سال ۱۹۹۷  میلادی نگاه به آب و جنس تولید در جهان در دستور کار قرار گرفت که در آن زمان تعداد هشت   حوضه آبخیز در کل جهان به صورت پایلوت انتخاب شد و یونیسف و سازمان ملل ، حمایت مالی آن را عهده‌دار شدند که یکی از این حوضه‌ها ، کرخه در ایران بود.

دهقانی سانیج با بیان این که از آن زمان به بعد با همراهی دستگاه‌های اجرایی و تحقیقاتی بهره‌وری از آب در کشور تمرین کرده ایم، اظهار کرد: نتیجه این پروژه به شکل‌های مختلف در قالب ۱۳ گزارش بین‌المللی چاپ شد که  حاوی پیام‌هایی بود مبنی بر اینکه باید بر روی  بهره‌وری تمرکز کنیم.

وی گفت: کار بر روی اثربخشی تمام شاخص‌ها از جمله مدیریت آب در کشاورزی، آب - بهداشت و محیط زیست، منابع آب، نهادها و سیاستگذاری، مدیریت پایدار آب‌های زیرزمینی، مدیریت زمین و آب در خرده‌مالکی و مدیریت یکپارچه آب کشاورزی در کشور بررسی شد.

دهقانی سانیج به تعریف مهندسی کشاورزی پرداخت و افزود: مهندسی کشاورزی به مهندسی تولید و فرآوری کشاورزی گفته می‌شود که رشته‌های مکانیک، عمران، برق، علوم غذایی و مهندسی شیمی را در یک بستر فناورانه با دانش کشاورزی ترکیب می‌کند تا اثربخشی و پایداری اقدامات کشاورزی تقویت و تضمین شود.

وی ادامه داد: در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی  سه پیام برای مباحث پایداری آب مطرح شده که شامل انقلاب بهره‌وری، الگوی کشت و جهش تولید در اراضی دیم است که با این سه شاخص می‌توانیم  ضمن کمک به مسایل آب کشور و تولید و ارتقای آن ، رویکردهای خودکفایی نیز داشته باشیم.

وی با اشاره به اینکه محور نخستین کنگره فنی و مهندسی کشاورزی به موضوع بهره‌وری آب در بخش‌های مختلف کشاورزی پرداخته است، اضافه کرد: برای این کنگره فراخوانی در سطح هیات علمی، محققان و دانشجویان منتشر شد که ۲۰۰ مقاله به دبیرخانه این کنگره رسید که قرار است در این کنگره ۱۹۲ مقاله ارایه و بررسی شود.

رییس موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی به موضوعات مقالات اشاره کرد و افزود: ارتقای بهره‌وری آب کشاورزی با تکیه بر پایداری و کاهش مصارف غیرمفید آب، الگوی کشت و نظام تولید با رویکرد ظرفیت اکولوژی و مزیت نسبی مناطق، سیستم‌های کشاورزی زراعی، باغی و گلخانه و کاهش ضایعات بهره‌گیری از زائدات و فناوری‌های نگهداری و فراوری ازجمله این موضوعات است.

وی  کشاورزی حفاظتی، محیط زیست و منابع طبیعی، هوشمندسازی و کشاورزی هوشمند اقلیم، سیستم‌های تولیدی دام، طیور، شیلات و آبزیان، آب مجازی و ارزیابی ردپای آب، اقتصاد آب و مدیریت بازار آب کشاورزی و مطالعات اجتماعی و ترویج و آموزش کشاورزی را از دیگر موضوعات مقالات این کنگره برشمرد.

تسریع در انتقال دانش محققان به مزارع کشور در اجرای طرح‌های آبیاری نوین

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی نیز طی سخنانی در این همایش ، بر کاهش فاصله بین مزرعه و تحقیق و تسریع در انتقال دانش محققان به مزارع کشور در بکارگیری طرح‌های آبیاری نوین تاکید کرد.

وی در آئین پایانی این کنگره ملی اظهار کرد: طرح‌های آبیاری نوین با عناوینی همچون عملکرد آبیاری، بهره‌وری تولید، آبیاری هوشمند، شبکه زهکشی آبیاری، طرح شمال و طرح سیستان انجام شده‌اند و در این مدت محققان برای اجرای این طرح‌ها زحمات زیادی کشیده‌اند، که برای انتقال این دانش به مزارع کشور باید فاصله بین مزرعه و تحقیق را کاهش داد . تحقیق در بخش کشاورزی کشور به خوبی انجام می‌شود، اما در انتقال تجارب به کشاورزان مشکلاتی وجود دارد، ما  در حال حاضر  سه میلیون و ۴۰۰ هزار بهره‌بردار بخش کشاورزی داریم که انتقال نتایج داده‌های علمی به این افراد یکی از سخت‌ترین راه‌ها است.

نیازی شهرکی با بیان این که به جدیدترین علوم نوین آبیاری دست یافته‌ایم، گفت: در انتقال دانش در مقیاس خرد و کوچک خوب کار کرده‌ایم اما در مقیاس کلان باید تلاش بیشتری در انتقال علوم جدید به مزارع انجام دهیم.

معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور آب و خاک گفت :  امروز سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی کشور در حد یک درصد ارزش محصولات کشاورزی است و اقتصاد آب در این منظومه به خوبی دیده نشده است ، لذا  اکنون نیاز هست تا دانشگاهیان و شرکت‌های دانش‌بنیان به کمک بخش کشاورزی بیایند ، ضمن اینکه باید بر آمایش سرزمین اصرار کنیم و از خرد شدن اراضی کشاورزی جلوگیری شود.

وی با تاکید بر اینکه باید منابع به جای خود هزینه شود، اظهار کرد: امروز در بخش خاک نیز چالش‌هایی وجود دارد و این بخش نیز مظلوم واقع شده است زیرا خاک چالش بزرگی همچون فرسایش و شوری دارد که به واسطه کم شدن آب‌های زیرزمینی، تغییر کاربری‌ها و خرده مالکیت‌ها به وجود آمده است ، ضمن این که باید منابع پایدار را برای توسعه پایدار حفظ کنیم.

گفتنی است؛ در حاشیه  نخستین کنگره ملی فنی و مهندسی کشاورزی که به همت موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی  با حضور محققان و پژوهشگران این بخش در کرج برگزار شد ، نمایشگاه جامع هوشمندسازی کشاورزی با حضور ۲۲ شرکت دانش‌بنیان برپا گردید  و در طول  مدت ۲ روز برگزاری این کنگره ملی ۱۸۲ مقاله ارایه  و ۱۷ نشست علمی نیز برگزار شد.