دکتر  داوود نیک کامی رئیس  پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری در  جلسه گزارش عملکرد سال 1400  :

اجرای طرح الگویی تثبیت کانون گردوغبار هندیجان/ ارائه دستاوردهای فناورانه و ترویجی در حوزه آبخیزداری

در راستای برگزاری سلسله جلسات ارائه و ارزیابی گزارش عملکرد سال 1400   واحدهای تابعه سازمان  ،  در  جلسه ای که در روز  چهارشنبه 22  تیرماه  سال 1401  با حضور دکتر خیام نکویی معاون وزیر و رئیس سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، مهندس احمدی معاون توسعه مدیریت و منابع ، دکتر جعفری معاون پژوهش و فناوری، دکتر مخبر معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی و  مدیران کل دفاتر ستادی  در  سالن شهید اسماعیلی راد  سازمان  برگزار شد، دکتر  داوود نیک نامی  رئیس  پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ، گزارش عملکرد سال   گذشته  آن پژوهشکده را   ارائه نمود.

دکتر خیام نکویی  معاون وزیر و رئیس سازمان طی سخنانی ضمن تشکر از تلاش ها و  نتایج عملکرد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ، اظهار داشت: از نهادی که متولی حوزه آبخیزداری و حفاظت از خاک و آب است این انتظار  میرود که در گزارش عملکرد سالیانه خود بر اساس شاخص ها و معیارهای قابل اندازه گیری ، کارکرد خود را تشریح و تبیین نماید ، برای مثال؛  ضمن ارائه گزارش از سیل های بوقوع پیوسته در کشور ، برآورد نماید که چه میزان خسارت ( از منظر خاک ،آب ، تلفات نیروی انسانی ، زیرساخت ها و غیره ) به کشور وارد  آمد و از سال گذشته  تا کنون ، چه مجموعه تمهیداتی توسط این نهاد  اندیشیده شده  تا  میزان خسارات  وارده را ( در مقاطع فعلی و آتی ) کاهش دهد. 

دکتر خیام نکویی افزود : حدود 27 سال پیش مدل " گربایگان " بعنوان یک مدل شاخص و موفق  در حوزه آبخوانداری و آبخیزداری  اجرا شد ، از  پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با توان علمی ، تخصصی بسیار بالا ،  این قابلیت و ظرفیت  انتظار می رود تا با بهینه کردن این مدل ، متناسب با ویژگی های مناطق مختلف ، هر استان را  دارای سه  گربایگان نماید. 

رئیس سازمان افزود : راهبردها و مدل های آبخوانداری لازم است  متناسب با شرایط مختلف روز ، بهینه شوند؛ در حال حاضر باید با بهره گیری از پتانسیل ها و ظرفیت های متنوع دیگر ( مانند بهره گیری از  نیروهای مردمی و غیره  )  راهبردهای خود را بهینه نمائیم.

دکتر خیام نکویی ادامه داد : در وضعیت کنونی کشور ( در شرایط خشکسالی ) مجموعه نهادهایی مانند پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری  می توانند کشور را از چالش های کم آبی نجات دهند ، و این رسالت بر دوش آنها  سنگینی میکند ، که با بهره گیری از ظرفیت های موجود ،  اتفاق بزرگی را در این عرصه رقم بزنند  ، لذا ما انتظار داریم برای سال آتی در هر استان  3 یا 4 پایلوت همانند مدل " گربایگان "  داشته باشیم و  پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری می تواند در این عرصه بدرخشد.

رئیس سازمان  افزود: پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری علاوه بر اینکه باید بازوی مستحکم و قوی سازمان منابع طبیعی و سازمان محیط زیست باشد ، لازم است برای حفاظت از آب و خاک کشور بسته کلان و جامع که پاسخگوی نیازهای کشور باشد را تهیه کند تا با کمک دستگاه های اجرایی به مرحله اجرا برسد.در بحث حفاظت از خاک و آب ، باید مدلی را بکار  بندیم  که  با منابع محدود موجود بتوانیم ضمن کاهش یا از بین بردن آثار مخرب، حجم بیشتری از آب را  در اختیار بگیریم که آبخوانداری و پخش سیلاب از گونه این روش ها است.

دکتر داوود نیک نامی در گزارش عملکرد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری ، شاخص ترین دستاوردها طی دو سال اخیر را احداث ایستگاه الگویی احیای پوشش گیاهی با انجام عملیات استحصال آب باران و آبخیزداری در حوزه های کوهستانی دامنه البرز جنوبی (وردیج) ، اجرای طرح الگویی تثبیت کانون گردوغبار هندیجان،  اجرای الگوی ساماندهی خشکه رود کلهجوب در استان مرکزی ، معرفی یک الگوی احیاء اراضی شور اروندکنار برای سازمان منطقه ویژه اقتصادی اروند ، نرم افزار تهیه شده برای نمایش نتایج پایش و پیش بینی خشکسالی کشاورزی (لرستان) ، تعیین دقیق سهم تغذیه آبخوان ها در اثر پخش سیلاب ، ساخت و استفاده از فناوری آبیاری چگالشی برای رویانیدن گیاه برشمرد.

وی سپس به دستاوردهای فناورانه پرداخت و آنها را شامل مواردی از جمله سامانه مکانی هوشمند به منظور برآورد بار رسوب معلق روزانه رودخانه‌های کشور ، بهینه‌سازی ضرایب منحنی سنجه‌ی رسوب ایستگاه‌های هیدرومتری حوضه‌های منتخب کشور با استفاده از الگوریتم‌های تکاملی و شبکه عصبی بدون ناظر ،  بررسی کارایی سیستم استحصال آب تبخیری- تقطیری در خاکهای تقویت شده با بهبود دهنده ها ،  ایجاد سامانه الگویی پایش و پیش‌بینی خشکسالی کشاورزی در استان لرستان با تامین اعتبار از استانداری و معاونت علمی و فناوری ، تعیین اثربخشی پخش سیلاب بر تغذیه سفره آب زیرزمینی با پایش نیمرخ عمودی رطوبت تا عمق 30 متر و مدلسازی رایانه ای (به سفارش یونسکو) ،  بررسی تغییرات رخدادهای فرین اقلیمی در دوره تاریخی و آینده ایران با استفاده از داده‌های مشاهده ای و مجموعه مدل‌های CMIP ، ارزيابي عملکرد الگوريتم هاي آشکارجنوب و جنوب­شرق کشور(استان­هاي هرمزگان، کرمان، سيستان و بلوچستان)ساز طوفان هاي گرد و غبار در ارائه شاخص جریان کم  ، مکان یابی سدهای زیر زمینی در چند استان  ،تهیه دستورالعمل آشکارسازی مرز شوری آبهای زیرزمینی ، تهیه اطلس نقشه‌های طبقه بندی سواحل استان های ساحلی دانست.

پرداختن به دستاوردهای ترویجی ، قسمت دیگر  این گزارش عملکرد بود که شامل مواردی ا زجمله تعیین عوامل موثر در عدم مشارکت مردمی در پروژه‌های آبخیزداری از دیدگاه کارشناسان و مردم در حوزه‌های آبخیز منتخب ،تدوين راه‌کارهای مديريت منابع در آبخيز گرگان‌رود با رويکرد پيشران-فشار-وضعيت-اثر-پاسخ (DPSIR) ،  بررسي راهکارهاي مديريتي رخداد گردوغبار در شهرستان هنديجان با رويکرد DPSIR   ، تعیین  تاثیر کاربرد یا عدم کاربرد مواد جاذب رطوبت در رشد دو گونه درختی مثمر دیم و سامانه‌های سطوح‌آبگیر مدیریت شده،  بررسی نقش گونه های گیاهی مستقر روی سازندهای مارنی در کنترل فرسایش( مطالعه موردی شهرستان ورامین) ، بومی سازی نمايه هاي خشکسالي هيدرولوژيکي برای حوضه دز، توسعه شاخص‌های خشکسالی و طراحی و پیاده‌سازی سامانه الگویی پایش و پیش‌بینی خشکسالی کشاورزی در استان لرستان با تامین اعتبار از استانداری و معاونت علمی و فناوری،  تعیین تغييرات درازمدت رشد فرسايش خندقي در حوضه کندوران، استان هرمزگان  ،تاثیر سامانه های نوین آبياري بر میزان نفوذ عمقی، شوری خاک و بیابان‌زدایی ، شناسایی چرخند شاهين، ویژگیها و اثرات آن بر منطقه ساحلی استان سيستان و بلوچستان ، دستورالعمل پیش بینی مورفولوژی رودخانه‌های منتخب ساحلی کشور برای افق 2020 ، دستورالعمل تعیین حریم پروژه ها و عملیات آبخیزداری-آبخوانداری مورد نیاز سازمان جنگل‌ها ، دستورالعمل تعیین اثرات معدنکاری بر ویژگیهای مورفولوژیکی، جریان و رسوب رودخانه‌ها ،  تهیه فرهنگ واژگان آبخیزداری و آبخوانداری ، تهیه اطلس ملی و بانک داده‌‎های زمانی، مکانی و موضوعی منابع طبیعی کشور با تلفیق و یکپارچه سازی اطلاعات موجود در حوضه‌های رده 7 کشور بود.

وی در پایان ضمن اشاره به مجموعه مقالات علمی و تالیفات ،  238 طرح و پروژه در دست اجرا  و  وضعیت نیروی انسانی پژوهشکده  ،  به  مشارکت آن پژوهشکده در سیاست گذاری ها و تدوین قوانین اشاره کرد و تهیه قانون آبخیزداری و آبخوانداری و همچنین تهیه  10 ضابطه و دستورالعمل به سفارش سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری و سازمان برنامه و بودجه را در این حوزه  مورد اشاره قرار داد.